(آشنايی با اتاق عمل)
پيشرفت روزافزون دانش پزشكی همراه با رشد فزاينده دست آوردهای تكنولوژی پزشكی امروزه،افق های جديدی را در عرصه درمان و مداوای بيماران گشوده است. از سوی ديگر جراحی به عنوان يكی از اساسی ترين شيوه‌های درمان همه روزه ، سهم بيشتری را در بهبود و بازيافت سلامت بيماران ايفا مي كند .
اتاق عمل يكي از حساس ترين قسمت های بيمارستان است چرا كه به علت اعمال و تجهيزات ويژه ای كه درآن وجود دارد كوچك‌ترين سهل انگاری درآنجا مي تواند عامل مرگ فرد يا افرادی شود. از اين رو از اولين لحظه طراحی اين اتاق توسط مهندسان تا لحظه لحظه تمامی عمل های جراحی، اعمال ويژه ای جهت حفاظت جان انسان ها صورت مي گيرد.
(لباس سبز يا آبی پرسنل اتاق عمل)
نگاه كردن به رنگ آبی يا سبز مي تواند ديد پزشك از اشيای قرمز از جمله احشای خون‌آلود را تقويت كند. مغز رنگ‌ها را نسبت به يكديگر تفسير میكند. اگر جراح به چيزی خيره شود كه به رنگ قرمز يا صورتی باشد، حساسيتش را نسبت به آن ها از دست مي‌دهد. در واقع پيام‌های مربوط به رنگ قرمز در مغز محو مي‌شود كه ميتواند باعث شود پزشك تفاوت‌های ظريف رنگ‌اجزای بدن را به درستی نبيند. نگاه كردن گاه به گاه به چيزی سبزرنگ ميتواند چشم‌ها را به تغييرات در رنگ قرمز حساس‌تر كند.
هچنين تمركز شديد و مداومی بر روي رنگ‌های قرمز ممكن است باعث توهمات بينايی سبز رنگ روی سطوح سفيدرنگ شود كه حواس جراح را پرت مي‌كند. اين شبح‌هاي سبزرنگ در صورتي كه نگاه جراح از بافت‌هاي قرمز بدن به چيزي سفيد رنگ مانند پارچه‌هاي تخت يا لباس سفيد متخصص بيهوشي بيفتد، ممكن است ظاهر شوند.
يك شبح سبز رنگ از احشاي قرمز بيمار ممكن است روي پس‌زمينه سفيد ظاهر شود. جراح به هر جا كه نگاه كند، اين تصوير پريشان‌كننده مانند نقاط نوراني شناوري كه پس از فلاش زدن دوربين جلوی چشمان شما ظاهر مي‌شود، ديد او را دنبال مي‌كند. اين پديده به اين علت رخ مي‌دهد كه نور سفيد حاوی همه رنگ‌های رنگين‌كمان از جمله سبز و قرمز است، اما از آنجا كه ديد جراح حساسيتش را به رنگ قرمز از دست داده است، مغز پيام‌های دريافتی را به رنگ سبز تفسير مي‌كند.
مركز استريل
(CSR)
استريل كردن ست ها و لوازم جراحی بی شك از اهميت بسزائی بر خوردار است . استريل كردن به معنی از بين بردن تمام موجودات زنده است. لازمه اجتناب نا پذير انجام اعمال جراحی شرايطی كاملا استريل است . در آموزش تكنيك هاي آسپتيك تاكيد مي‌شود ؛لوازم استريل است يا خير، استريليزاسيون امري مطلق است يعني وسيله اي تقريبا استريل در حيطه استريليزاسيون مفهومي ندارد. CSR در بيمارستان را اگر نتوان قلب بيمارستان ناميد بی شك مي توان آن را به عنوان شاهرگ حياتی كليه فعاليت ها و خدمات بيمارستان در نظر گرفت . عملكرد نادرست اين بخش فعاليت اتاق عمل را ناكام خواهد كرد. CSR يا مركز استريل، مكاني است كه كليه وسايل مورد لزوم بخش ها و اتاق عمل بيمارستان در آنجا ضدعفونی و استريل مي شوند.
( خصوصيات فيزيكی مركز استريل)
بهترين مكان براي قرارگيري بخش CSRدر نزديكي اتاق عمل است تا در هنگام حمل وسايل براي استريل كردن، مشكلاتي مانند هدر رفتن وقت و انرژي و ايجاد خسارت به دستگاه ها و وسايل پيش نيامده و وسيله مورد نظر به موقع به اتاق عمل تحويل داده شود .
انبار اقلام كثيف و استريل نشده كاملا از هم مجزا و مشخص باشند. براي اينكار استفاده از تابلو و برچسب الزامي است .
قسمت تميز و كثيف بخش استريل بايد كاملا از هم مجزا باشند و رفت و آمد به آن‌ها كاملا كنترل شده باشد .
درب ورودي بخش CSRبايد به اندازه اي بزرگ باشد( حدودا ۲۰/۲ متر ) تا عبور و خروج ترالي و برانكار به راحتي امكان پذير باشد .
در ورودي به CSR، سياست خط قرمز به منظور حفظ حريم قسمت استريل كاملا مشخص و با نصب تابلو رعايت آن الزامي شود و هشدارهاي لازم ارائه شود .
در ورودي بخش CSRمكاني به عنوان رختكن جهت تعويض كفش و پوشيدن گان در نظر گرفته شود . اين مكان نيز بايد با توجه به حجم فعاليت CSR، فضاي لازم را در برگيرد و مكان قرارگيري كفش و دمپايي ( تميز / كثيف ) در آن تعبيه شود .
در مركز استريل يك درب جهت ورود و خروج كاركنان در نظر گرفته شود و تردد افراد متفرقه محدود و كاملا كنترل شود. تحويل يا تعويض وسايل نيز از طريق پنجره اي كه به اين كار اختصاص يافته است انجام پذيرد .
قسمت نگهداري وسايل استريل بايد از محوطه CSRجدا باشد و اين جداسازي بايد حتما از درب تحويل وسايل استريل جلوتر باشد .
سيستم تهويه CSRبسيار اهميت داشته و بايد بتواند به خوبي كار كند . دما در بخش مذكور به دليل كاركرد دستگاه هاي اتوكلاو عموما بالا است . بنابراين بايد با استفاده از تهويه مناسب بتوان آن را در ۲۷ تا ۳۷ درجه سانتيگراد نگه داشت .
در صورت نصب اتوكلاوهاي گازي نظير اتيلن اكسايد بايد سيستم تهويه جداگانه براي اين اتوكلاوها در نظر گرفته شود تا از سيستم تهويه مركزي مستقل باشد .
مكان هاي شستشو و سينك هاي اختصاص يافته بدين امر بايستي يكسره باشند .
در سطح اول وظيفه CSRتوسط يك يا دو دستگاه فورا انجام مي پذيرد و احتياجي به اتوكلاو نيست در عين حال مي توان يك اتوكلاو ۱۵۰ ليتري براي آن در نظر گرفت
(دستورالعمل مربوط به مركز استرليزاسيون)
۱-تست هاي اتوكلاو طبق دستورالعمل داخل بسته ها گذاشته شود و پشت نوار تست تاريخ -شيفت-شماره اتوكلاو نوشته شود.
۲-بسته ها نبايد بيشتر از ۶كيلوگرم باشد وهمچنين اندازه (عرض پك‌ها) حداكثر ۴۵ سانتي متر بايد باشد.
۳-پك ها وبسته هاي عمل بايد به صورت عمودي (ايستاده ) در اتوكلاو قرار داده شود وبه حالت خوابيده نبايستي باشد.
۴-پك ها بايد محكم بسته شود و در حالتي گذاشته شود كه بين آن ها فضا جهت عبور بخار باشد واتوكلاو خيلي نبايد پر شود.
۵-اطـراف پـارچـه هـاي بستـن وسـائـل بـايـد دوخته شده وسالم باشد.
۶-پس از در آوردن پك ها از اتوكلاو بايد كاملا خشك باشد و با دست مرطوب پك ها جابه جا نشود.
۷-درصورتي كه تست هاي اتوكلاو پس از استريليزاسيون تغيير رنگ نداده باشند بايستي از استفاده بسته عمل خودداري كرده و فورا با ثبت شماره اتوكلاو، تاريخ و نوع بسته عمل به مسئول اتـاق عـمل ومسئول كنترل عفونت اطلاع داده شود.
۸-هنگام تحويل ست ها و بسته هاي عمل كـلـيـه وسـائـل آن بـايـد كـنترل شود. در صورت مـشــاهــده آثــار كـثـيـفــي بــر روي آن هـا پـرسـنـل C.S.Rبايستي آن ها را تميز كنند.
۹-كليـه وسـائـل داخـل ست ها و بسته هاي عمل كه از بيرون آورده مي شوند. بايستي توسط پرسنل C.S.Rكنترل و بسته بندي شود.
۱۰-ديـش هـا و پـك هاي عمل توسط افراد غير‌مسئول به هيچ وجه نبايد بسته شود.
۱۱-از ورود افــــــراد مـــتـــفــــــرقــــــه بــــــه مـــحـــــل استريليزاسيون بايستي خودداري شود.
۱۲-هنگام خروج از واحد كليه پرسنل بايستي كفش و لباس خود را تعويض كنند.
۱۳-هنگام كار از ماسك ودستكش استفاده شود
(كنترل عفونت در اتاق عمل)
در كنترل و پيشگيري از عفونت ناشي از اتاق عمل بر اساس نظام مراقبت عفونت هاي بيمارستاني توجه سه مورد زير به عنوان منشاء ايجاد عفونت بايد مدنظر باشند:
۱-بيمار
۲-پرسنل اتاق عمل
۳-محيط اتاق عمل
(بيمار)
در مورد بيمار بايد مراقبت هاي قبل از عمل و آمادگي بيمار مد نظر باشد كه با فرايند هاي زير قابل اعمال است:
( ارزيابي از نظر وجود عفونت)
الف) قبل از عمل جراحي عفونت هاي ساير قسمت هاي بدن و دور از محل مشخص و تحت درمان قرار مي گيرد و اعمال جراحي الكتيو تا حل مشكل عفونت به تأخير انداخته مي شود.
ب) كنترل قند خون در بيماران مبتلا به ديابت
ج) تشويق به ترك مصرف سيگار
د) از دادن محصولات خوني لازم براي بيمار دريغ نمي شود.
ه) وضــعــيـــت بــيــمـــار قــبـــل از عـمــل از نـظــر هپاتيتBو HIV مشخص مي شود.
و) در صورتي كه بيمار چاق باشد قبل از عمل نسبت به كاهش وزن اقدام مي شود.
(دوش گرفتن با آنتي سپتيك قبل از عمل جراحي)
لازم اسـت بـيـمار شب قبل از عمل، دوش گرفته يا با مواد آنتي سپتيك حمام كند.
(چيدن موي محل عمل)
الف) موهاي محل عمل را مگر اينكه ايجاد مزاحمت براي عمل جراحي كند اصلاح نمي كنند.
ب) در صورت نياز به اصلاح اين كار بلافاصله قبل از عمل و با ماشين ريش تراش انجام مي گيرد.
(آماده كردن پوست بيمار در اتاق عمل)
الف) قبل از آماده كردن پوست بيمار با مواد آنتي سپتيك به طور كامل محل و اطراف محل برش جراحي را شسته و تميز مي كنند.
ب) ماده آنتي سپتيك مناسب براي آماده كردن پوست استفاده مي شود.
ج) اين مواد را دايره وار از محل عمل به طرف محيط جهت آماده كردن پوست به كار مي برند.
د) حتي الامكان اقامت قبل از عمل بيمار در بيمارستان را به حداقل مي رسانند.
(درمان پرسنل آلوده يا عفوني)
از شركت پرسنل جراحي آلوده يا عفونت يافته تا زمان بهبودي در عمل خودداري مي شود.
(پيشگيري با آنتي بيوتيك قبل از عمل)
الف) دادن آنتي بيوتيك به هيچ عنوان به معني جايگزيني اقدامات مناسب كنترل عفونت در انجام جراحي نيست.
ب) آنتي بيوتيك را فقط در مواردي به كار مي برند كه مشخص شده است از عفونت محل عمل جلوگيري خواهد كرد.
ج) از آنتي بيوتيك هاي بي خطر(safe) ،ارزان وباكتريسيد با طيف وسيع استفاده مي‌شود.
د) اولين دوز آنتي بيوتيك را در شروع جراحي تجويز مي كنند.
ه) سطح درماني آنتي بيوتيك را در سرم و بافت محل عمل تا پايان دوره عمل و چند ساعت بعد از عمل در سطح درماني نگه مي دارند.
و) پروفيلاكسي را براي مدت طولاني بعد از عمل ادامه نمي دهند.
ز) براي عمل سزارين پر خطر آنتي بيوتيك پروفيلاكسي را بلافاصله بعد از كلمپ كردن بند ناف به كار مي برند.
م) قبل از جراحي هاي انتخابي كولوركتال، با استفاده از تنقيه و مسهل، كولون را از نظر مكانيكي آماده مي سازند و روز قبل از عمل از مواد ضدميكروبي خوراكي غير قابل جذب در دوزهاي منقسم استفاده مي كنند.
ي) بـراي پـروفيـلاكسـي ضـدميكـروبـي بـه طـور معمـول از وانكـومـايسيـن استفاده نمي‌كنند.
ب) پرسنل اتاق عمل
۱-شستشوي جراحي دست يا مالش جراحي دست (Surgical handrub) بايد قبل از عمـل تـوسـط پـرسنل اتاق عمل اجرا شود .شستشوي جراحي دست در تمام اعمال جراحي تهاجمي و براي تمام پرسنل اتاق عمل شامل پزشكان، متخصصان بيهوشي و پرستاران لازم است.
۲-ماسك جراحي استاندارد استفاده شود. در صورت مرطوب شدن و در بين اعمال جراحي بايد عوض شود. ماسك را نبايد از گردن آويزان كرد يا به جبيب گذاشت و دوباره استفاده كرد. ماسك هاي با كارائي بالا در موارد احتمال بيماري سل استفاده مي‌شود.
۳-گان و آپرون هاي ضد آب(پيش بند) از آلودگي بازوها،سينه و لباس پرسنل با خون و ساير مايعات بدن جلوگيري كرده و نيز از انتشار ارگانيسم از پرسنل به بيمارپيشگيري مي كند. تمام پرسنل اتاق عمل بايد از گان استريل استفاده كنند.
۴-شان استريل براي ايجاد سدي بين فيلد جراحي و منبع بالقوه باكتري استفاده مي‌شود.
۵-تيم جراحي بايد لباس هاي اتاق عمل شامل بلوز و شلوار پوشيده و روي آن گان بپوشند.
۶-كلاه مخصوص اتاق عمل بايد استفاده شود.
۷-براي پيشگيري از انتشار قطرات آلوده به چشم و بيني از محافظ چشم و صورت استفاده مي شود.
۸-تعويض كفش انجام مي گيرد در صورت احتمال آلودگي با خون يا مايعات بدن چكمه غير قابل نفوذ آب پوشيده مي شود.
۹-ناخن ها كوتاه شده و نبايد از ناخن مصنوعي استفاده شود و از آويزان كردن جواهرات به دست و انگشتان و ساعد اجتناب كرد.
۱۰-دستكش لاتكس استريل جراحي توسط پرسنل اتاق عمل پوشيده مي شود و در صورت آلودگي يا پاره شدن تعويض مي شود. پوشيدن دو جفت دستكش احتمال آلودگي دست با خون يا مايعات بدن را كاهش مي دهد.
۱۱-در مواردي كه دستكش آلوده شده يا با دست برهنه تماس داشته يا تماس با هر چيز غير استريل يا سوراخ شدن، نشت داشتن يا پارگي آن را تعويض مي كنند.
۱۲-محوطه و محل عمل را مشخص و تا پايان عمل استريل نگه مي دارند.
۱۳-مناسب ترين راه تكنيك جراحي را به بهترين روش به اجرا مي گذارند. كنترل خونريزي حين عمل و جابجائي آرام بافت محل عمل در كاهش عفونت بعد از عمل مؤثر خواهد بود.
۱۴-در جراحي هاي پيوند و نيز در جراحي بيماران HBV، HCVو HIVمثبت از دو جفت دستكش استفاده مي شود.
این مقاله ادامه دارد …..
